ابزارهای تحلیل ،تعریف سواد دیجیتالی

یکی از مهمترین مؤلفه های سواد دیجیتال، توانایی نه تنها یافتن، بلکه همچنین ارزیابی اطلاعات است. این به معنای یافتن پاسخ یک سوال یا کمی اطلاعات مورد نیاز و سپس قضاوت در مورد قابل اعتماد بودن منبع است.

سواد دیجیتال، سواد زندگی است

مراد از سواد دیجیتال صرفاً مهارت‌های فنی استفاده از ابزارهای دیجیتال و پلتفورم‌های اجتماعی نیست. بلکه سواد دیجیتال ابعاد گوناگونی دارد که مهارت های فنی براي دسترسی و استفاده از فناوری‌های ديجيتال یکی از آنهاست.

عصر ایران؛ امید جهانشاهی - دیجیتالیسم یکی از مهم‌ترین کلان‌روندهای حاکم بر جهان امروز و یکی از مؤثرترین پیش‌ران‌های شکل‌دهندۀ جهان فرداست.

دیجیتالیسم، اکوسیستم صنعت رسانه را تغییر داده و انقلابی عظیم در جهان رسانه‌ها ایجاد کرده است. «هم‌گرايی» و «تعاملی بودن» جوهرۀ این انقلاب ارتباطی است. از همین روست که رسانه های اجتماعی به عنوان مهم‌ترین و متداول‌ترین راه و ابزار بازاریابی در جهان امروز شناخته می‌شوند.

ايدۀ عصر دوم رسانه‌ها و یا عصر ديجيتال در رسانه‌ها اشاره به همین تحول پارادایمیک دارد.

ارزش بازار رسانه‌های دیجیتال جهان در سال 2021 با 15 درصد رشد به بیش از 292 میلیارد دلار رسید و پیش‌بینی می‌شود ارزش این بازار رو به رشد در سال 2025 به حدود 415 میلیارد دلار برسد.

اگر در گذشته، سواد به معني توانايی خواندن و نوشتن بود، حالا با انقلاب دیجیتال سواد دیجیتال به یک ضرورت تبدیل شده است.

گرچه در نگاه نخست، بُعد فني و ابزاري اين مفهوم به ذهن متبادر می‌شود اما مراد از سواد دیجیتال صرفاً مهارت‌های فنی استفاده از ابزارهای دیجیتال و پلتفورم‌های اجتماعی نیست. بلکه سواد دیجیتال ابعاد گوناگونی دارد که مهارت هاي فنی برای دست‌رسی و استفاده از فناوري‌های ديجيتال یکی از آنهاست.

عنصر محوریِ رسانه‌هاي ديجيتال را تولید و به اشتراک‌گذاری محتوا و تعامل دانسته‌اند. لذا یکی از ویژگی‌های سواد دیجیتال، توان‌مندی شهروندان در مشارکت مؤثر در تولید محتواست.

سواد دیجیتال، سواد زندگی است

از این رو، سواد ديجيتال هم به معني دست‌رسی و مهارت فنی استفاده از ابزارهای ديجيتال، و از آن مهم‌تر، به معنای توانايی های مربوط به درک و تفسير معانی و همچنين توان‌مندی هاي مشارکتی متناسب با پلتفورم های جدید و فناوری های ارتباطاتی و اطلاعاتی است. از این منظر، سواد ديجيتال نوعی توان‌مندی براي حمايت از دموکراسي، مشارکت و شهروندیِ فعال دانسته می‌شود.

به عبارت دیگر، مهم‌تر از مهارت استفاده از پلتفورم‌ها و ابزارهای دیجیتال، توانایی مشارکت آگاهانه و تفسير انتقادی در مواجهه با محتوا در پلتفورم های جدید و اجتماعی است. اینها اهمیت ویژه‌ای در سنجش شایستگي‌های سواد ديجيتال شهروندان دارند و از پایه‌های آگاه‌سازی شهروندان در دنیای امروز به شمار می‌روند.

تحقق دموکراسی در گرو سواد دیجیتال شهروندان است. چراکه هدف از آن این است که مردم به طور آگاهانه فعال و مشارکت جو باشند.

پر واضح است که فرایند ديجيتالي شدن منحصر به عرصه رسانه و اطلاع رسانی نیست. امروز جهان شاهد یک تحول و تغییر بنیادین از اقتصاد صنعتی به اقتصاد دیجیتالی است و از این رو کشورهای پیشرفته سرمایه‌گذاری سنگینی برای این تحول دیجیتالی انجام داده‌اند.

دانيل بل با نظریۀ جامعه اطلاعاتی، در واقع این ایده را مطرح کرد که اطلاعات در حال تبديل شدن به عاملی کليدی در توسعه اقتصادی و اجتماعی است.

امروز شاهدیم که فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، الگوهای کسب و کار، روابط اجتماعی و شيوه نگاه کردن شهروندان را به جهان تغيير داده‌اند.

از این رو در فضاي جديدی که دیجیتالیسم ایجاد کرده است نيازمند مهارت‌ها و تخصص‌های نو، شيوه‌هاي جديد رفتار و شکل های جديد روابط اجتماعی هستیم. با توسعه پرشتاب فناوری و آميختگی بيش از پيش اطلاعات و فناوری‌های ارتباطی در حوزه های مختلف سلامت و پزشکی، آموزش، خدمات شهروندی و کسب و کارها، نیاز به سواد دیجیتال ناگزیر شده است.

سلامت الکترونيک، دوراپزشکی، آموزش از راه دور، مدارس اینترنتی، اينترنتيشدن ثبت‌نام‌ها، تشويق مشتريان بانک‌ها به پرداخت قبوض به شکل غيرحضوری، شهروندان را به يادگيري مهارت‌هاي پايه‌ای در استفاده از ابزارهای ديجيتال مجبور ساخته است.

امروز گسترش فناوري‌های جديد ارتباطات و اطلاعات، مهارت در استفاده از آنها را جزء ملزومات بسياري از مشاغل ساخته است. لذا برخورداری شهروندان از مهارت‌هاي سواد ديجيتال، در کنار کارکردهاي فردي (فعاليت‌هاي زندگی روزمره و حفظ و ارتقاي کيفيت زندگی، فعاليت‌های آموزشی، شغلی و حرفه‌ای)، براي مشارکت در پيشرفت و توسعه کشور نیز ضرورتي انکارناپذیر است؛ زيرا فراهم شدن زيرساخت‌ها و اجرايي شدن راهبردهای توسعه مستلزم آن است که شهروندان توانايی بهره مندي از آنها و مشارکت در فرايند پيشرفت کشور را داشته باشند.

فناوری‌های ديجيتال، علاوه بر مزيت‌های فردی، اجرای برنامه‌های توسعه را تسهيل می‌کنند و در خدمت توسعه پايدار هستند.

در واقع، هم از جهت رسانه‌ای، در عصری که به عصر رسانه های اجتماعی معروف است، توجه به سواد دیجیتال ضرورت دارد چون سواد ديجيتال با مهارت‌هايی در حوزه‌ ارتباطي و انتشار (ارسال، دريافت و تولید محتوا)، توانِشِ تفسير پيام و انتخاب رسانه مناسب براي ارتباط، مهارت‌های تفکر نوآورانه در ارتباط است و تولید محتوای آگاهانه و موثر، به توان‌مندسازی جامعه کمک می‌کندو هم از جهت ادارای و حکم‌رانی، بهره‌مندیِ بهينه از فرصت‌هايی که فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی فراهم می‌کنند مستلزم ارتقای سواد دیجیتال است.

فرایند دیجیتالی شدن یعنی توسعه سيستم‌های هوشمند و دولت الکترونيک، به شفاف‌سازی فرايندها، کاهش فساد اداری و کاغذبازی و تسهيل کسب و کارها کمک می‌کنند و در آینده، به مراتب بیش از امروز، حکم‌رانی خوب به توسعه فرایندها و فناوری های دیجیتال وابسته خواهد بود.

اگر دغدغه آسیب‌های توسعه رسانه‌های اجتماعی و فناوری‌های دیجیتال را داریم (که البته باید داشته باشیم) نیز بهترین راه چاره توجه به سواد دیجیتال است چراکه چه بخواهیم و چه نخواهیم امکان توقف کلان روند دیجیتالی شدن در عرصه‌های مختلف صنعت و زندگی ممکن نیست.

پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

سواد بازی‌های دیجیتال؛ نظریه و کاربرد

نشست تخصصی «سواد بازی‌های دیجیتال؛ نظریه و کاربرد» سه‌شنبه ۳ اسفند ۱۴۰۰ با حضور احمد سفلایی (عضو هیأت علمی دانشگاه صدا و سیما) و محمدصادق دهنادی (مدیر اداره مدیریت مصرف بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای) و با دبیری اسماعیل افقهی (عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات) برگزار شد.

در بخش اول این برنامه محمدصادق دهنادی، با تشریح ابعاد مختلف یک رسانه و ارتباط آن با رسانه بازی، گفت: یک رسانه هم شامل بعد فیزیکی مثل موبایل، رایانه و . است و تعریف سواد دیجیتالی هم شامل ابعاد مربوط به کیفیت است یعنی دربردارنده ویژگی‌های نمادین و ویژگی‌های شناختی با قابلیت اعلایی از انتقال معنی‌‌ست. نمادها، سومین بعد یک رسانه هستند که مسئولیت انتقال معنا را برعهده دارند. ما در فضای بازی، با هرسه بعد یک رسانه مواجه هستیم.

او تصویر آینده تمدن بشر را مربوط به فضای بازی دانست و افزود: اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، ابزاری برای نوعی از زیست اجتماعی شده‌اند. در این میان، چیزی که به‌عنوان زندگی مجازی به عنوان بحث اول حوزه ارتباطات مطرح شده، بحث اساسی بازی رایانه‌ای‌ست که قبلاً هم بوده ولی امروز جدی‌تر شده است. امروز، رمزارزها به همان شکلی که 10 سال پیش در بازی‌ها انجام می‌دادیم و سکه و امتیاز می‌گرفتیم، انجام می‌شود. گویی که مسیر آینده تمدن بشر در فضای بازی رقم خواهد خورد.

مدیر اداره مدیریت مصرف بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در ادامه به مباحث مهم موردانتظار در سواد رسانه‌ای اشاره و تصریح کرد: اولین موضوعی که در سواد رسانه‌ای به دنبال آن هستیم، مواجهه انتقادی با رسانه‌هاست ولی در بازی، به دلیل اینکه فرد در حال لذت بردن است و به لحاظ شناختی و عصبی، در فضای دیگری غیر از تأمل قرار می‌گیرد، دچار محدودیت خواهیم بود. مشکل بعدی دراین بخش، این است که چون مخاطبان بازی معمولاً افراد کم سن را شامل می‌شود، لذا ما را به لحاظ آموزش و تعلیم این قشر دچار محدودیت می‌کند. دومین موضوع، وجود چارچوبی برای دسترسی، تحلیل، ارزشیابی و راه‌اندازی رسانه است. مهارت بازخوانی رسانه‌ها، واکنش موثر و توانایی نوشتن و بازنویسی، نکته سوم است که باید در بحث سواد رسانه‌ای به آن توجه کرد اما در حوزه بازی، واکنش مخاطب هنوز در علوم شناختی و اعصاب شناختی و علوم روان‌شناختی، مشخص نیست و ما در این فضا، کورمال کورمال جلو می‌رویم.

دهنادی با بیان اینکه با ذکر این موارد نمی‌توانیم رژیم مصرفی را در عرصه میدان تجویز کنیم، اذعان کرد: ما در این زمینه براساس تجربیات ۳۰ ساله اخیر در جهان به فرمول‌هایی رسیدیم که اسم آن بیشتر «دستورالعمل مصرف رسانه‌ای»ست تا سواد رسانه‌ای. چون سواد، امری مبتنی بر شناخت است ولی ما اینجا درباره کاربرد صحبت می‌کنیم. در حوزه بازی بیش از آنکه شناخت فرد درگیر بازی شود، تجربه درگیر می‌شود به همین دلیل ما در این فضا بیشتر، تعریف سواد دیجیتالی از زبان قانون صحبت می‌کنیم.

به همین دلیل است که ما اهداف کاربردی سواد رسانه‌ای برای بازی را تدوین کرده‌ایم که در این خصوص می‌توان به مواردی چون تلاش برای کاهش خشونت رسانه‌ای و دسترسی کودکان به رسانه‌ها از طریق خودتنظیمی رسانه‌ها و رتبه‌بندی خشونت و مسائل مرتبط با بلوغ و سبک زندگی، تشویق و تسهیل نظارت والدین روی دسترسی کودکان به رسانه‌ها، آموزش والدین و فرزندان در مورد خطرات احتمالی، تغییر تفکر کودکان درمورد تقلید آن‌ها از بازی، بازشناسی واقعیت و تخیل از هم، بحث و بررسی درباره صحنه‌ها و رویات داستان نمایشی، برخورداری از روحیه پرسش‌گری و اشاره به پیامدهای ناگوار رفتار ناهنجار شخصیت‌های داستان، اشاره کرد.

احمد سفلایی سخنران دوم این نشست به بحث درباره چارچوب نظری سواد بازی‌ها پرداخت و گفت: مفهوم سواد بازی‌های دیجیتال مربوط به دو دهه اخیر است یعنی زمانی که بحث سواد به عنوان یک رویکرد ایدئولوژیک مطرح شد، این بخش هم به آن اضافه شد.

او با استناد به مقاله «دانای طوسی و کیامنش» با عنوان «رویکردهای نظری زیربنای تعریف سواد»، ذیل دو رویکرد خودمختار و رویکرد ایدوولوژیکی به تبیین مفهوم سواد پرداخت و اذعان کرد: در رویکرد خودمختار، بیشتر از مدل سنتی سواد صحبت می‌شود و سواد، با توانایی‌های ذهنی هر فرد سروکار دارد. در این رویکرد، برای تمام بافت‌های جامعه نسخه یکسانی پیچیده می‌شود مثل کاری که آموزش‌و پرورش می‌کند. سواد در این فضا جهت‌گیری خاصی ندارد بلکه یک فضای عامی‌ست برای همه افراد. ین رویکرد، به دلیل سادگی‌ای که دارد، هم قدیمی‌ترین و هم فراگیرترین تعبیر موجود از سواد است. اما در رویکرد ایدئولوژیکی، سواد دیگر خواندن و نوشتن نیست بلکه مجموعه قابلیت‌ها وتوانمندی‌هایی‌ست که خیلی فراتر از خواندن و نوشتن است. در این رویکرد ما با سواد پیچیده‌ای مواجه هستیم که علاوه بر سواد گفتاری، نوشتاری، شنیداری، دیداری و . ، تأثیر فناوری‌ها و شیوه‌های جدید پردازش اطلاعات هم به این موارد اضافه می‌شود. به عبارت دیگر، سواد متأثر از بعد اجتماعی- فرهنگی هر جامعه یا به بیان روشن‌تر، متأثیر از رزش‌ها، اهداف و آرمان‌های هر جامعه است و نمی‌تواند بدون جهت‌گیری باشد.

وی با اشاره به دو مفهوم «سوادهای نوپدید» مارگارت اسپنسر در سال ۱۹۸۶ و مفهوم «چندسوادی» کوپ و کالانتریس در سال ۲۰۰۰ میلادی، افزود: سوادهای نوپدید، همان دانشی هستند که با تغیر تجربیات هرنسل در زمینه‌های اجتماعی، در حال ایجاد، تغییر و تکامل هستند. براساس این نظر، استفاده از تلویزیون، رادیو، رایانه، بازی‌های رایانه‌ای و . ، باعث شده که کودکان قبل از ورود به مدرسه، در یک رویداد سوادآموزی غیرخودمختار شرکت داشته باشند و مهارت کسب کنند درحالی که ممکن است این مهارت‌های پیچیده در مدرسه، نه دیده شود و نه آموزش داده شود. مطابق مفهوم «چندسوادی» هم، انواع سوادها می‌توانند با هم ارتباط داشته باشند و درکنار این ارتباط‌ها، ارتباطی هم با انواع رسانه اعم از تلویزیون، رادیو، شبکه‌های اجتماعی، بازی‌های رایانه‌ای و . برقرار کنند. بنابراین مطابق این تعریف، سواد عبارت است از توانایی ارتباط با رسانه‌های مختلف که به اشکال جدیدی از شایستگی‌های فردی و ارتباطی نیاز دارد.

سفلایی در ادامه به توضیح مقوله «درک بازی‌ها» پرداخت و خاطرنشان کرد: درک بازی‌ها را می‌توان به عنوان داشتن توانایی توضیح، بحث و گفتگو، توصیف، مقوله‌بندی، موقعیت‌سنجی و تفسیر بازی‌ها در چهار زمینه مختلف دانست. ازجمله اینکه بازی به عنوان یک محصول فرهنگی، چه نقشی را ایفا می‌کند؟ یک بازی، چه تعامل و نسبتی با بازی‌های دیگر دارد؟ پلتفرم تکنولوژیکی که بازی روی آن اجرا می‌شود، چه نقشی در شناخت و درک بازی دارد؟ و نهایتاً اینکه چگونه می‌توان ساختار بازی و اجزای آن را درک کرد و چطور می‌توان تجربیات خاص را برای بازیکن به وجود آورد؟ براساس نوع سوادی که تعریف می‌شود، اعم از سواد رسانه، سواد مالی، سواد رایانه و . ، باید این چهار زمینه در باسوادهای بازی تاحدودی و در حد قابل قبول وجود داشته باشند تا بتوانیم آن افراد را باسواد در نظر بگیریم.

عضو هیأت علمی دانشگاه صداوسیما در پایان، پیشنهادات خود را در قالب دو مفهوم «جوامع عمل‌محور» و «معماری محتوای علمی» ارائه و متذکر شد: در مفهوم «جوامع عمل‌محور» مطرح‌شده ازسوی لیو و ونگر در سال ۱۹۹۱، به موضوع «مشارکت مشروع جنبی» به عنوان بخش مهمی از یادگیری در یک جامعه عملی اشاره شده که در آن یادگیری به عنوان فرآیند تبدیل شدن به بخشی از یک کل بزرگ‌تر محسوب می‌شود. این مقوله به عنوان یک دیدگاه تحلیلی درمورد یادگیری و درک به ویژه در موقعیت‌های یادگیری که دارای ویژگی‌های اجتماعی و جامعه‌محور قوی هستند، مفید است. مطابق مفهوم «معماری محتوای علمی» نیز، از آنجایی که تولید محتوای علمی، حاصل تلاش مشترک چند نفر از اعضای یک جامعه است، مهم است که شرکت‌کنندگان روی تعریف ارزش‌ها و اهداف مشترک خود نیز کار کنند و به زبان و اصول مشترکی در این زمینه دست یابند.

نقش معلمان در ارتقاء سواد دیجیتال دانش آموزان

یکی از مهمترین مؤلفه های سواد دیجیتال، توانایی نه تنها یافتن، بلکه همچنین ارزیابی اطلاعات است. این به معنای یافتن پاسخ یک سوال یا کمی اطلاعات مورد نیاز و سپس قضاوت در مورد قابل اعتماد بودن منبع است.

هر معلمی با مفهوم سواد یعنی توانایی خواندن و نوشتن آشناست. فردی که سواد ندارد، نمی تواند بخواند و بنویسد، ناگزیر برای کنار آمدن با جامعه تلاش می کند. ادامه تحصیلات عالی یا یافتن شغلی با درآمد بالا بدون توانایی خواندن و نوشتن غیرممکن است. حتی کارهای روزانه، مانند خواندن روزنامه یا پر کردن درخواست های شغلی، برای یک فرد بی سواد دشوار است.

در دنیای امروز، سواد فراتر از توانایی اولیه برای درک متن است. دانش‌آموزان امروزی همچنین باید بر یک مهارت جدید - سواد دیجیتال - مسلط شوند. دانشگاه کرنل سواد دیجیتال را به عنوان "توانایی یافتن، ارزیابی، استفاده، اشتراک گذاری و ایجاد محتوا با استفاده از فناوری اطلاعات و اینترنت" تعریف می کند.

با این تعریف، سواد دیجیتالی طیف وسیعی از مهارت‌ها را در بر می‌گیرد که همه آن‌ها برای موفقیت در دنیای دیجیتالی فزاینده ضروری هستند. همانطور که رسانه های چاپی شروع به از بین رفتن می کنند، توانایی درک اطلاعات موجود در اینترنت اهمیت بیشتری پیدا می کند. دانش‌آموزانی که فاقد مهارت‌های سواد دیجیتال هستند، ممکن است به زودی خود را به همان اندازه که نمی‌توانند بخوانند یا بنویسند، در مضیقه قرار بگیرند.

از آنجایی که سواد دیجیتال بسیار مهم است، مربیان به طور فزاینده ای ملزم به آموزش سواد دیجیتال در کلاس درس به دانش آموزان هستند. از بسیاری جهات، این شبیه کاری است که مربیان همیشه در آموزش خواندن و نوشتن به دانش آموزان انجام داده اند. با این حال، از جهات دیگر، سواد دیجیتال یک مهارت کاملاً جدید است.

اکثر دانش آموزان در حال حاضر از فناوری دیجیتال مانند تبلت، تلفن های هوشمند و کامپیوتر در خانه استفاده می کنند. بسیاری از دانش‌آموزان از قبل می‌دانند که چگونه در وب حرکت کنند، تصاویر را در رسانه‌های اجتماعی به اشتراک بگذارند، و برای یافتن اطلاعات جستجوی گوگل را انجام دهند. با این حال، سواد دیجیتال واقعی فراتر از این مهارت های اساسی است.

یکی از مهمترین مؤلفه های سواد دیجیتال، توانایی نه تنها یافتن، بلکه همچنین ارزیابی اطلاعات است. این به معنای یافتن پاسخ یک سوال یا کمی اطلاعات مورد نیاز و سپس قضاوت در مورد قابل اعتماد بودن منبع است. مربیان می توانند و باید به دانش آموزان بیاموزند که چگونه اطلاعات موجود در اینترنت را درست تشخیص دهند. توانایی از بین بردن اطلاعات نادرست و یافتن منابع موثق بخش کلیدی سواد دیجیتال و یک مهارت حیاتی زندگی در قرن بیست و یکم است.

مربیان می توانند با آموزش به دانش آموزان شروع کنند که چگونه اطلاعات نویسنده، تاریخ انتشار و سایر اطلاعاتی را که می تواند نشان دهد که آیا یک منبع آنلاین قابل اعتماد است یا نه، پیدا کنند. دانش آموزان همچنین باید یاد بگیرند که بین انواع مختلف وب سایت ها تفاوت قائل شوند. به عنوان مثال، یک سایت .com ممکن است کمتر از یک سایت .edu قابل اعتماد باشد. درک این تفاوت ها یکی از نمونه های سواد دیجیتالی است.

یادگیری نحوه مکان یابی اطلاعات تنها بخشی از سواد دیجیتالی است. دانستن نحوه به اشتراک گذاری اطلاعات یکی دیگر از موارد است. امروزه به دانش‌آموزان دائماً در مورد خطرات ارسال تصاویر یا متن نامناسب به صورت آنلاین هشدار داده می‌شود، اما هنوز بحث در مورد آن برای معلمان مهم است. توانایی ایجاد و اشتراک گذاری آنلاین بخشی از سواد دیجیتالی محسوب می شود و باید در مدارس آموزش داده شود.

دانش‌آموزان باید بدانند که نوشتن دیجیتالی چه تفاوتی با نوشتار سنتی دارد - برای مثال، چگونه تصاویر و پیوندها را در نوشتار بگنجانند. آنها همچنین باید درک کنند که با چه نوع مخاطبی به صورت آنلاین به اشتراک می گذارند. درست همانطور که یک مقاله روایت شخصی با یک مقاله تحقیقاتی متفاوت است، یک پست در فیس بوک با یک مقاله برای یک وب سایت یا وبلاگ متفاوت است.

از آنجایی که فناوری به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شده است، آموزش سواد دیجیتال برای مربیان بیش از هر زمان دیگری مهم است. دانش آموزان چه برای رفتن به کالج برنامه ریزی کنند یا نه، برای موفقیت در زندگی شخصی و حرفه ای خود به سواد دیجیتال نیاز دارند.

مهارت های سواد دیجیتال

سواد دیجیتال توانایی شناسایی و استفاده از فناوری با اطمینان، خلاقانه و انتقادی برای پاسخگویی موثر به خواسته ها و چالش های زندگی، یادگیری و کار در یک جامعه دیجیتال است.

داشتن سواد دیجیتالی مستلزم داشتن مهارت ها و قابلیت ها در تعدادی از حوزه ها است، از جمله توانایی:

استفاده از فناوری؛

پیدا کردن، استفاده و ارزیابی انتقادی اطلاعات؛

مدیریت داده ها و منابع رسانه ای؛

برقراری ارتباط، همکاری و مشارکت در محیط های آنلاین؛

هویت آنلاین و همچنین امنیت شخصی و حریم خصوصی خود را مدیریت کنید.

محتوای آنلاین ایجاد کنید، نه فقط آن را مصرف کنید.

سطح سواد دیجیتال در هر حوزه خاص به زمینه و سطح بستگی دارد. به عنوان مثال، انتظارات دانش آموزان دبستانی از سواد دیجیتال متفاوت از دانش آموزان آموزش عالی خواهد بود. دانشمندان کامپیوتر به سطوح بالایی از تسلط بر فناوری اطلاعات و ارتباطات نیاز دارند، در حالی که بازاریابان دیجیتال باید در ارتباطات و همکاری آنلاین و همچنین استفاده از رسانه های اجتماعی مسلط باشند.

یکی از راه های کسب اطلاعات درباره سواد دیجیتال یادگیری مباحث دیجیتالی یا شرکت در دوره دیجیتال مارکتینگ است.

اخبار رسمی هویت منتشر کننده را تایید می‌کند ولی مسئولیت صحت مطلب منتشر شده بر عهده ناشر است.

معرفی کتاب سوادآموزی در فضای رسانه‌ای

انتشارات پشتیبان؛ ناشر تخصصی انجمن سواد رسانه ای ایران

کتاب سوادآموزی در فضای رسانه‌ای که به اهتمام گروه مترجمین بازتاب به سرپرستی هانیه عظیم زادگان و دکتر مریم حق شناس ترجمه و گرداوری شده است، گزیده‌ای از مقالات بین‌المللی پیرامون سواد رسانه‌ای، اطلاعاتی و دیجیتالی تعریف سواد دیجیتالی است که بر موضوع مهم سواد رسانه‌ای یا به اصطلاح سوادآموزی در فضای مجازی و یا فضایی که مخاطبان در زمان استفاده از رسانه‌های اجتماعی با آن مواجه هستند و به عنوان فضای رسانه‌ای شناخته می‌شود، توجه دارد.

در راستای ارتقای دانش این حوزه، مجموعه‌ای از مقالات چاپ شده در پایگاه‌های معتبر نشریات علمی و نمایه شده در مجلات بین‌المللی که حاوی مطالب علمی ارزنده و یافته‌های پژوهشی درخور توجهی در حوزه‌های موضوعی مختلف اعم از چالش‌های قرن حاضر در خصوص سواد دیجیتالی و لزوم کارآفرینی مخاطبان، مفهوم بنیادی سواد‌رسانه‌ای و اطلاعاتی در عصر دیجیتال، تأثیرات رسانه‌های الکترونیکی بر افراد جوامع و به خصوص کودکان در زمان یادگیری و مربیان در حین یاددهی و نهایی تا نقش موثری که می‌توان برای ارتقا و فرهنگ‌سازی این نوع از سواد در جامعه ایفا کرد بوده‌اند، توسط تعدادی از مترجمان متخصص که به زبان انگلیسی آشنایی داشته‌اند، ترجمه شده و در قالب کتابی از مجموعه مقالات حاضر تهیه و جمع‌آوری گردیده است.

در قرن حاضر، تکنولوژی مبتنی بر توسعه‌ی عملی زمینه‌های فناوری-پژوهشی و دانشگاه‌ها بوده و به نحوی گسترده راهکارهای عملی خود را در حوزه‌های تخصصی جستجو کرده و این امر به مرور جامعه و ساختارهای سازمانی و صنایع را تحت تأثیر قرار داده است. تکنولوژی رسانه‌ای، به منزله یکی از مهم‌ترین عوامل تغییر، چنان با زندگی مردم در جوامع مختلف عجین شده است که بی‌توجهی به آن چالشی را در جامعه‌ مبتنی بر کارآفرینی و فناوری و ابعاد مختلف آن ایجاد خواهد کرد. فضای مجازی نیز، به‌عنوان یکی از دستاوردهای بزرگ بشر در عرصه تکنولوژی رسانه‌ای، تأثیری شگرف بر زندگی بشر در جوامع پیشرفته و کشورهای در حال توسعه داشته است.

از آنجایی که عموم افراد در جامعه، هم‌زمان با پیشرفت تکنولوژی، در راستای افزایش سطح دانش و آگاهی و به روز نمودن اطلاعات خود، وارد فضای مجازی شده و به محتوای مورد نظر دسترسی دارند، باید یاد بگیرند و از سواد کافی برخوردار باشند تا از تأثیرپذیری‌ منفی از رﺳﺎﻧﻪ‌ﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ و آسیب‌ پذیری‌های نوپدید فضای مجازی در امان بوده و به عنوان فردی با سواد در فضای مجازی و دارای علم درست در استفاده از فضای وب، به کسب دانش بپردازند. مخاطب باید بتواند با حضور در فضای مجازی، ﺑﺎ آﮔﺎﻫﯽ ﮐﺎﻣﻞ، پیام‌های رﺳﺎﻧﻪ‌ای که از ﻃﺮﯾﻖ رسانه‌های اجتماعی مانند شبکه‌های اجتماعی، تلگرام، یوتیوب و… درﯾﺎﻓﺖ می‌کند را ﭘﺮدازش کرده ﺑﻪ داﻧﺶ ﻣﻮﺟﻮد در ﻫﺮ رﺳﺎﻧﻪ‌ای دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ. لذا در تعریف مهارت‌ها و توانایی‌های ضروری کاربران برای حضور در فضای مجازی، به مفهوم جدید “سواد رسانه‌ای” دست پیدا کردیم.

در راستای اهمیت آموزش و یادگیری و رعایت اصول سواد رسانه‌ای، علاوه بر ﮐﺴﺐ آﻣﻮزش‌ﻫﺎی ﺗﺨﺼﺼﯽ و اﻣﻨﯿﺘﯽ در بهره‌گیری از فضای مجازی، سوادآموزی در فضای رسانه‌ای، ﻗﺪرت درک افراد را از ﻧﺤﻮه ﮐﺎرﮐﺮد رسانه‌ها و شیوه‌های ﻣﻌﻨﯽ ﺳﺎزی در آن‌ها را ﻃﺮف ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ و می‌کوشد اﯾﻦ واکاوی را ﺑﺮای ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﺑﻪ ﯾﮏ ﻋﺎدت و وﻇﯿﻔﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﺪ. معمولاً تعریف سواد دیجیتالی وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ اﻧﻮاع رسانه‌ها و ﻣﺸﮑﻼت اﺧﻼﻗﯽ و رفتاری و آسیب‌های اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آﺷﮑﺎر می‌شود، ﺑﻪ راه‌ﻫﺎی درﻣﺎﻧﯽ، اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه می‌شود در حالی که ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ اﯾﻦ ﮔﺮوه را به ابزار نیرومندتری به نام سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در عصر دیجیتال مجهز کنیم تا وقتی افراد ﺑﻃﻮر ﻓﻌﺎﻻﻧﻪ در ﻣﻌﺮض رﺳﺎﻧﻪ جهت بهره‌برداری تعریف سواد دیجیتالی ﻗﺮار می‌گیرند، ﻣﻌﻨﺎی پیام‌هایی را ﮐﻪ ﺑﺎ آن‌ها ﻣﻮاﺟﻪ می‌شوند را درست ﺗﻔﺴﯿﺮ کنند و ﺗﺼﻮﯾﺮی ﮐﺎﻓﯽ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ از رسانه‌ها داﺷﺘﻪ باشند.

پیشرفت و توسعه یک جامعه در گروی منابع و سرمایه انسانی موفق آن است. همان‌گونه که برای یادگیری هر چه بهتر در زمینه آموزش‌های مورد نیاز متناسب با سن و فرهنگ بومی برنامه‌ریزی‌هایی صورت گرفته است، باید برای ارتقاء سواد رسانه‌ای افراد جامعه نیز با توجه به فرهنگ ایرانی- اسلامی کشورمان، برنامه‌ها و الگوهایی تدوین شود تا مخاطبان این نوع سواد را نیز بیاموزند و در زندگی روزمره از آن بهره بگیرند. بنابراین می‌توان با برنامه‌ریزی‌های از پیش تعیین‌ شده و رعایت اصول سواد رسانه‌ای، جامعه را در جهت تحقق اهدافش یاری کرد. چراکه یک جامعه موفق با وجود افراد باسواد و موفق خود، در فضای رقابتی مجازی امروز با توجه به الگو و چارچوبی مناسب به اهداف آتی خود نائل می‌گردد.

در بخشی از کتاب سوادآموزی در فضای رسانه‌ای می‌خوانیم:

اصطلاح مؤلف دیجیتالی با اصطلاح سواد دیجیتالی هماهنگ شده است ولی مترادف نیستند، اما به‌عنوان یک مفهوم‌سازی گسترده سواد رسانه‌ای تعریف شده است که به تغییرات جاری در فناوری اطلاعات و ارتباطات که بخشی از زندگی روزمره است، اشاره می‌کند (هوبسو کویر ۱۹۳ و، ۲۰۱۸). سواد دیجیتالی شامل مجموعه‌ای از توانایی‌های سواد رسانه است که مرتبط با خواندن، تجزیه و تحلیل انتقادی و نوشتن در یک فرهنگ کلاس درسی است که ارزش، مدل، چهارچوب و جنبه‌های تحقیق، تجزیه و تحلیل، همکاری، خلق، بازتاب و اقدام اجتماعی را تسهیل می‌کند (هوبس و کویر و، ۲۰۱۸). سواد دیجیتالی با استفاده از یک رشته نظری میان رشته‌ای در آموزش و پرورش، ارتباطات، علوم اجتماعی و علوم انسانی، به معلمان کمک می‌کند تا مهارت‌ها، توانش‌ها و عادت‌های ذهنی را تقویت کنند و آن‌ها را قادر می‌سازد از متون، ابزار و فناوری رسانه‌های دیجیتالی برای یادگیری و پرس و جو استفاده کنند.

هنگام استفاده از رسانه‌های دیجیتالی در کلاس درس جهت خواندن و نوشتن، ممکن است برخی از معلمان و دانش‌آموزان بیش از حد بر استفاده از ابزار متمرکز شوند. معلمان ممکن است از گوگل، فلیپ گرید یا گوگل داک برای جستجو کردن استفاده کنند، یا از سوی مدیران مدارس یا فشار اجتماعی، مجبور به استفاده شوند. ما به عنوان معلم، از اکثر معلمان می‌خواهیم از ابزار و سیستم‌های دیجیتالی استفاده کنند، اما از این که چرا برای زندگی شخصی و حرفه‌ای آن‌ها اهمیت دارد، درک درستی ندارند. در حالی که استفاده از ابزارهای دیجیتالی مهم است، انگیزه‌ها، فرآیندهای آموزشی و روش‌هایی که با یادگیری دیجیتال آموزش داده می‌شود، بیشترین توجه را به خود جلب می‌کنند.

فهرست مطالب

-تأثیر رسانه‌های الکترونیکی بر کودکان
تأثیر فراگیر شدن رسانه
تأثیر رسانه بر کودکان و نوجوانان
رسانه و مشکلات رفتاری
تماشای تلویزیون و انزوای اجتماعی
رسانه و چاقی در دوران کودکی
رسانه و اختلال تغذیه
رسانه و سیگار کشیدن
رسانه و نوشیدن الکل
رسانه و خطر قرارگرفتن در رفتارهای جنسی
چه اقدامّاتی قابل انجام است؟
نتایج

-نقش سازمان جامعه مدنی در ارتقای سواد رسانه‌ای، انتقال سواد، سواد رسانه‌ای – اطلاعاتی در اتحادیه اروپا (۲۰۱۷)
بررسی اجمالی بر تحقیقات موجود در مورد نقش سازمان‌های جامعه مدنی
پروژه تحقیقاتی TRANSLIT
طرح اقدامّات و فعالیت‌های سواد رسانه‌ای در ۲۸ کشور عضو اتحادیه
سواد رسانه‌ای، سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی و انتقال سواد
مرور اجمالی بر متولیان
مباحثه
نتیجه‌گیری

-چالش اخلاقی قرن ۲۱، قرن آموزش کارآفرینی ‌اجتماعی، رسانه‌ی اجتماعی، و سواد دیجیتالی
سواد جدید رسانه‌ای و فرهنگ مشارکتی
روش‌ها
بررسی طرح
نمونه‌ و داده‌های جمع‌آوری شده
تجزیه‌کردن
یافته‌ها
بحث
کاربرد
نتیجه‌گیری

-سواد رسانه‌ای و اطلاعات در عصر دیجیتال، نمونه‌ای از کاوش بر کثرت‌گرایی
سواد رسانه‌ای- اطلاعاتی: پیش زمینه‌ای از آموزش دقیق و دائمی
آموزش رسانه‌ای، سواد اطلاعاتی: دو مقوله همگرا درراستای سواد رسانه‌ای-اطلاعاتی
توزیع مجدد قدرت‌ها
تفحص در کثرت‌گرایی در عصر دیجیتال و اطلاعات (از طریق سواد رسانه‌ای و اطلاعات)
کثرت‌گرایی درعصر دیجیتال
کثرت‌گرایی و اطلاعات تکراری درعصر دیجیتال
نتیجه

-مولف دیجیتالی: مسائل و مفاهیم برای مربیان
چرا مولف دیجیتالی؟
مسائل مربوط به خلق خلاقیت
نمونه متن، ریمیکس، کپی رایت و استفاده منصفانه
نتیجه‌گیری

-تاثیر سواد رسانه‌ای در یادگیری زبان دوم بر دانش‌آموزان قرن ۲۱
ابزارها و روش‌ها
سواد رسانه‌ای چیست؟
چگونه می‌توانیم از سواد رسانه‌ای داخل کلاس‌ها استفاده کنیم؟
گرایش اول: استفاده از سواد رسانه برای آموزگاران بدون مهارت
روند ۲: استفاده از سواد رسانه‌ داخل کلاس جهت تولید محتوا توسط دانش‌آموز
چگونه سواد رسانه می‌تواند فرصت یادگیری زبان دوم را فراهم کند؟
تجربه آموزشی من با استفاده از تمرین‌های سواد رسانه در کلاس درس درجه یک

نقش معلمان در ارتقاء سواد دیجیتال دانش آموزان

یکی از مهمترین مؤلفه های سواد دیجیتال، توانایی نه تنها یافتن، بلکه همچنین ارزیابی اطلاعات است. این به معنای یافتن پاسخ یک سوال یا کمی اطلاعات مورد نیاز و سپس قضاوت در مورد قابل اعتماد بودن منبع است.

مهارت های سواد دیجیتال

داشتن سواد دیجیتالی مستلزم داشتن مهارت ها و قابلیت ها در تعدادی از حوزه ها است، از جمله توانایی:

استفاده از فناوری؛

پیدا کردن، استفاده و ارزیابی انتقادی اطلاعات؛

مدیریت داده ها و منابع رسانه ای؛

برقراری ارتباط، همکاری و مشارکت در محیط های آنلاین؛

هویت آنلاین و همچنین امنیت شخصی و حریم خصوصی خود را مدیریت کنید.

محتوای آنلاین ایجاد کنید، نه فقط آن را مصرف کنید.

یکی از راه های کسب اطلاعات درباره سواد دیجیتال یادگیری مباحث دیجیتالی یا شرکت در دوره دیجیتال مارکتینگ است.

اخبار رسمی هویت منتشر کننده را تایید می‌کند ولی مسئولیت صحت مطلب منتشر شده بر عهده ناشر است.

تعریف سواد دیجیتالی

سواد دیجیتال، سواد زندگی است

پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات

نقش معلمان در ارتقاء سواد دیجیتال دانش آموزان

معرفی کتاب سوادآموزی در فضای رسانه‌ای

انتشارات پشتیبان؛ ناشر تخصصی انجمن سواد رسانه ای ایران

فهرست مطالب

نقش معلمان در ارتقاء سواد دیجیتال دانش آموزان

دیدگاه شما

پر بازدیدترین ها

دسته بندی های سایت

بایگانی مقاله